عوارض پان پراگ (بی تی BT) و نحوه ترک آن

پان پراگ یک ترکیب بسیار خطرناک و اعتیاد آور است که در سال های اخیر میان نوجوانان و جوانان افزایش یافته است. این ماده از ترکیب تنباکو، آهک مرده، اسانس های معطر، نیکوتین و گاهی مواد محرکی مانند آمفتامین ساخته می شود. ظاهر رنگی و بسته بندی کوچک آن باعث می شود بسیاری تصور کنند نوعی خوشبو کننده دهان است اما واقعیت این است که پان پراگ به شدت برای سلامتی دهان، معده و اعصاب مضر است. استفاده مداوم آن موجب زخم های دهانی، خونریزی لثه، تپش قلب، اضطراب و در نهایت سرطان دهان و حنجره می شود. به دلیل ترکیب صنعتی و غیربهداشتی، حتی مصرف کوتاه مدت آن نیز آسیب جدی به بدن وارد می کند. آگاه سازی خانواده ها، آموزش در مدارس و برخورد قانونی با تولید و توزیع آن از مهم ترین راه های جلوگیری از گسترش این ماده مخرب است.

پان پراگ (بی تی) چیست؟

پان پراگ ماده‌ای است که به عنوان خوشبوکننده دهان و با اسامی مختلف مثل تایتانیک، آدامسی، جی ال، بی تی، پان پراگ، بزاق، نسوار، مست کننده، راجا، ناس بهداشتی یا خارجی، پان عربی، راجا عربی، پان پتی، دپی، کوپر هندوستان، ناس افغانی، دندان سفت کن، ملوان زبل، پان اسفناج، پان چایی، سرحال کننده، سیگار چرس، ناس کابلی، ویتامین، پاستیل و پودرهایی با طعم نعنا، پرتقال، لیمو و… عرضه می‌شود.این ماده قرن‌هاست که به عنوان یک ماده نشئگی‌آور و در عین حال خوشبوکننده دهان در کشورهای مختلف از جمله چین، تایوان، ویتنام، لانوس، هندوستان، پاکستان و… مصرف می‌شود. جالب است بدانید که این ماده مخدر بعد تنباکو، الکل و کافئین، چهارمین ماده پرمصرف جهان است.

این ماده چگونه عرضه می‌شود؟

این مخدر در بسته بندی های آلومینیومی و کوچک با عکس هنرپیشه های هندی و پاکستانی وارد می شود . شیوه تهیه ماده مخدر پان پراگ از دانه های قرمز و درشت درخت بتل در برگ درخت بتل پیچیده می شود با تنباکو ، آهک ، خاکستر ، ساخارین و اسانس های مختلف مخلوط می شود . حتی در بعضی از انواع این ماده مخدر برای افزایش قدرت گیرایی و سرخوشی ترکیبات مخدر یا توهم زایی دیگر از جمله تریاک ، حشیش و در مواردی ترکیبات شیمیایی دیگری از جمله ارسینک و منیزیم و سرب و حتی داروهای روانگردان اگس به آن اضافه می شود . آدامسها و خوشبو کننده ای پان پراگ هر چند بار با اسم زیبا و فریب دهنده ای وارد بازار کشور ما شده است اما در حقیقت ترکیبی شبیه همان ماده مخدر ناس دارد.

تفاوت پان پراگ با گوتکا و ناس

ویژگی	پان پراگ	گوتکا	ناس
منشأ	هند، پاکستان	هند، بنگلادش	افغانستان، پاکستان
ترکیب	برگ بتل، آرکا، آهک، تنباکو، مواد شیمیایی	بتل، آرکا، آهک، تنباکو	پودر تنباکو، آهک، خاکستر
ماهیت	صنعتی و روان‌گردان	نیکوتینی جویدنی	سنتی زیرزبانی
اثر اصلی	سرخوشی کوتاه و اعتیاد روانی	تحریک عصبی و فشار خون	آرامش لحظه‌ای و وابستگی جسمی
عوارض شاخص	سرطان دهان و آسیب عصبی	سرطان دهان و بی‌خوابی	زخم دهان و تحلیل لثه

اثرات احتمالی و عوارض

این ماده مخدر که کمتر شناخته شده است، علاوه بر ایجاد وابستگی و اعتیاد روحی و روانی، آسیب‌های جدی متعددی به بدن وارد می‌کند. مهم‌ترین این آسیب‌ها شامل موارد پایین هستند:

دسته	موارد
تأثیرات بر سلامت جسمی	– آسیب به سلول‌های مغزی
	– آسیب به دستگاه تنفسی
	– آسیب به قلب و عروق
	– افزایش فشار خون
	– افزایش ضربان قلب
	– افزایش دمای بدن
تأثیرات روحی و رفتاری	– افت تحصیلی
	– اختلال در تعادل روحی و رفتاری
	– اختلال در تعادل حرکتی
	– احساس سبکی و گیجی
	– سرخوشی کاذب
	– حرکات غیرطبیعی چشم‌ها
	– دندان قروچه
	– لرزش بدن
	– اختلال خواب
	– اضطراب و بی‌قراری
عوارض دهان و دندان	– بیماری‌های لثه
	– سرطان لثه
	– پوسیدگی شدید دندان‌ها
	– سرطان دهان و حنجره

اثرات فیزیولوژیک پان پراگ

پان پراگ پس از ورود از راه دهان، از طریق بافت مخاطی به جریان خون منتقل می‌شود و در مدت کوتاهی بر دستگاه عصبی مرکزی اثر می‌گذارد. ترکیباتی مانند تنباکو، مت آمفتامین و فلزات سنگین باعث تحریک غیر طبیعی ترشح دوپامین در هسته‌های مغزی شده و حالتی از نشاط گذرا و تمرکز کاذب ایجاد می‌کنند. در مطالعات عصب پژوهی، مصرف مداوم آن سبب کاهش فعالیت قشر پیش پیشانی و تخریب ارتباطات سیناپسی می‌شود. این روند موجب بروز رفتارهای پرخطر، پرخاشگری، اختلال تمرکز و وابستگی شدید روانی است. از منظر فیزیولوژیک، پان پراگ باعث افزایش ضربان قلب، تنگی عروق و افزایش فشار خون می‌شود. ترکیبات قلیایی موجود در آن نیز با تغییر pH دهان، التهاب و زخم‌های مزمن ایجاد کرده و خطر سرطان را افزایش می‌دهند. نتیجه، ترکیبی از تحریک عصبی و تخریب تدریجی بافتی است.

“At least 28 chemicals in smokeless tobacco have been found to cause cancer.”
«حداقل ۲۸ ماده شیمیایی در پان پراگ شناسایی شده‌اند که باعث سرطان می‌شوند.»
منبع: cancer.gov

عوارض جسمی و روانی

مصرف مکرر پان پراگ به‌طور مستقیم باعث تخریب سیستم عصبی، قلبی و دهانی می‌شود. ترکیبات سمی آن از جمله نیکوتین، آرسنیک و آمفتامین با ایجاد استرس اکسیداتیو موجب تخریب دی‌ان‌ای و تشکیل سلول‌های بدخیم در دهان، مری و معده می‌شوند. از نظر عملکردی، بدن درگیر تپش قلب، افزایش فشار خون، تعریق زیاد و بی‌خوابی مداوم می‌گردد. در بعد روانی، مصرف‌کننده دچار اضطراب، تحریک‌پذیری، پارانویا و توهم می‌شود که شبیه به سندروم روان پریشی ناشی از مت آمفتامین است. با تداوم مصرف، حافظه و تمرکز تضعیف و وابستگی شدید روانی ایجاد می‌شود. در نهایت، کاهش عملکرد اجتماعی، افسردگی و افت کیفیت زندگی ظاهر می‌شود. این مجموعه عوارض، ضرورت مداخله درمانی چندرشته‌ای و ترک تخصصی پان پراگ را به‌روشنی نشان می‌دهد.

سایر عوارض خطرناک

سرطان روده بزرگ، نارسایی‌های کلیوی و… از دیگر عوارض این ماده هستند. خطر این ماده زمانی بیشتر نمایان می‌شود که کودکان و نوجوانان، بدون آگاهی از عواقب و خطرات آن، به‌راحتی و با قیمتی نسبتا ارزان به آن دسترسی پیدا می‌کنند. بسته‌بندی فریبنده آن که معمولا به شکل محصولات رایج مانند آدامس و پاستیل است، موجب می‌شود والدین نسبت به مصرف آن توسط فرزندانشان حساسیت نشان ندهند. این ماده مخدر از دو سال قبل وارد کشور شده، در حال حاضر به تهدیدی جدی برای سلامت جوانان، به‌ویژه دانش‌آموزان و دانشجویان تبدیل شده است!

نحوه تشخیص مصرف

تشخیص مصرف پان پراگ نیازمند ترکیبی از بررسی‌های بالینی، گفت‌وگو و آزمایش است. متخصص ابتدا با مشاهده علائم ظاهری مانند زخم‌های دهانی، تغییر رنگ لثه و بوی غیر معمول دهان به مصرف مشکوک می‌شود. در کنار آن، رفتارهایی چون پرخاشگری، بی‌خوابی و تحریک‌پذیری مکرر نشانه‌های رفتاری مهمی هستند. برای تأیید نهایی، آزمایش ادرار یا خون به‌منظور شناسایی مت آمفتامین، نیکوتین و فلزات سنگین انجام می‌شود تا مصرف پان پراگ از سایر مواد محرک تفکیک گردد.

بخش	نشانه‌ ها	تشخیص
رفتاری	بی‌قراری، پرحرفی، بی‌خوابی، انزوا	مصاحبه و مشاهده بالینی
دهانی	زخم‌ های مزمن، تغییر رنگ دندان، بوی بد	معاینه‌ دهان و دندان
جسمی	تپش قلب، تعریق زیاد، کاهش وزن	بررسی علائم حیاتی
روانی	اضطراب، توهم، پارانویا	ارزیابی روان‌ پزشکی
آزمایشگاهی		تست‌ ادرار برای نیکوتین و آمفتامین

نحوه درمان

درمان اعتیاد به پان پراگ فرآیندی چند مرحله‌ای و تخصصی است که نیاز به مداخله همزمان روان‌پزشکی، پزشکی و خانوادگی دارد. در گام نخست، سم زدایی دارویی زیر نظر پزشک انجام می‌شود تا تأثیر مواد محرک و فلزات سنگین از بدن پاک گردد و علائم ترک مانند بی‌خوابی، تحریک پذیری و تهوع کنترل شود. سپس مرحله درمان روان شناختی با روش شناختی رفتاری یا همان CBT آغاز می‌شود تا الگوهای فکری و انگیزشی مرتبط با مصرف اصلاح گردد.

نقش خانواده و آموزش در پیشگیری

خانواده نخستین و مؤثرترین نهاد در شکل‌گیری رفتارهای سلامت محور نوجوانان است. پیشگیری از اعتیاد به پان پراگ نه تنها با آموزش رسمی، بلکه با الگوهای رفتاری والدین آغاز می‌شود. زمانی که خانواده محیطی آرام، گفت‌وگو محور و بدون قضاوت فراهم کند، فرزند احساس امنیت کرده و کمتر به سمت مواد محرک کشیده می‌شود. آموزش مهارت‌ های تصمیم‌ گیری، کنترل خشم و نه گفتن در محیط خانه، نقش مهمی در کاهش خطر گرایش به مخدرها دارد. مدارس و مراکز آموزشی نیز باید آموزش علمی درباره ترکیبات شیمیایی و اثرات جسمی پان پراگ را در برنامه‌ های درسی بگنجانند. پیوند میان خانواده، مدرسه و رسانه می‌تواند سامانه‌ ای پایدار برای افزایش سواد اعتیاد و مصون‌ سازی نسل جوان ایجاد کند. تقویت آگاهی اجتماعی، مؤثرترین سد بازدارنده در برابر آغاز مصرف است.

نکات مهم

• تنهایی سعی نکنین ترک کنین
• درمان رو نیمه‌کاره رها نکنین
• از حمایت خانواده و دوستان استفاده کنین
• صبور باشین، درمان زمان‌بر هست
• میتونین در صورت نیاز از مراکز مشاوره بهزیستی و کلینیک‌های ترک اعتیاد مجاز کمک بگیرین
• و در انتها، هیچوقت برای تغییر دیر نیست!

سوالات متداول درباره پان پراگ