صفر تا صد درمان اعتیاد
اعتیاد، این وابستگی مخرب به موادمخدر و الکل، همچنان یکی از نگران‌کننده‌ترین معضلات اجتماعی در کشورمان به شمار می‌رود. بر اساس آخرین آمارها، تعداد معتادان در جامعه رو به فزونی است و سن گرایش به اعتیاد نیز روزبه‌روز کاهش می‌یابد.
این در حالی است که ترک اعتیاد و بازگرداندن معتادان به جامعه، همواره با چالش‌ها و موانع بسیاری همراه بوده است. دشواری‌هایی مانند هزینه‌های سرسام‌آور، عوارض جانبی شدید، و درصد بالای عود مجدد.
اما با وجود همه سختی‌ها، همچنان راه‌حل‌ها و امیدهایی وجود دارد…
فهرست محتوا
اعتیاد چیست و چطور انسان را درگیر میکند ؟
اعتیاد یکی از پیچیده‌ترین و در عین حال ویرانگرترین پدیده‌های اجتماعی است که بشر در طول تاریخ با آن دست و پنجه نرم میکند. اعتیاد عبارت است از وابستگی فرد به مصرف مداوم و مکرر موادی مانند الکل، موادمخدر، یا حتی برخی رفتارهای اعتیادآور مثل قماربازی.(منبع )
ویژگی بارز اعتیاد، از دست دادن کنترل و اختیار شخص در برابر میل مقاوم‌ناپذیر به مصرف مجدد ماده یا تکرار رفتار اعتیادآور است؛ به گونه‌ای که حتی با وجود آگاهی از عواقب سوء آن، فرد نمی‌تواند از ادامه این رفتارهای مخرب خودداری کند.
افراد معتاد، کم‌کم تمام جنبه‌های زندگی‌شان از جمله روابط، شغل، تحصیل و سلامتی‌شان را به خاطر اعتیاد از دست می‌دهند. این امر شدیداً زندگی خود فرد معتاد و نیز خانواده‌اش را تحت تأثیر قرار داده و به یک معضل اجتماعی تبدیل میشود.
علائم اعتیاد به مواد مخدر کدامند ؟
علائم و نشانه‌های وابستگی و اعتیاد به مواد مخدر میتواند متنوع باشد، اما مهمترین آنها عبارتند از:
– احساس نیاز مقاوم‌ناپذیر و اجبار به مصرف مجدد مواد حتی با وجود عواقب منفی آن
– تحمل پیدا کردن بدن؛ به این معنا که فرد برای رسیدن به حالت مستی یا توهم، نیاز به مصرف دوزهای بالاتر دارد
– سندرم ترک یا وابستگی فیزیکی؛ یعنی بروز علائم ناخوشایند جسمانی هنگام قطع مصرف
– اختصاص دادن وقت و انرژی زیاد برای تهیه مواد مصرفی
– ادامه مصرف علی‌رغم آگاهی از عواقب سوء جسمانی، روانی، شغلی و خانوادگی آن
– رفتارهای پنهان‌کارانه و دروغ‌گویی
تاثیر ژنتیک در گرایش به اعتیاد
یکی از عواملی که در گرایش افراد به سوءمصرف مواد و اعتیاد نقش دارد، بار ژنتیکی و زمینه‌های وراثتی است. بر اساس بررسی‌های علمی، تأثیر ژن‌ها در اعتیاد بیش از %50 است.
ژن‌ها در تنظیم عملکرد سیستم پاداش مغز نقش مهمی دارند. در واقع افرادی که مستعد اعتیاد هستند، فعالیت کمتر گیرنده‌های دوپامینی مغزشان، موجب حساسیت بیشتر آنها نسبت به مواد مخدر و محرک‌ها است. این ویژگی در افراد مستعد، زمینه را برای وابستگی فراهم میکند.
از سوی دیگر ژنتیک در نحوه سوخت‌وساز مواد در بدن و تأثیر مواد مصرفی روی مغز نقش به سزایی دارد. سرعت و کندی متابولیسم مواد مصرفی، میزان مسمومیت و مدت تأثیرگذاری آنها بر مغز و سیستم تنظیم‌کننده هیجانات، از عواملی است که در وابستگی بعدی به مواد، نقش به سزایی دارند.
بهترین روش های درمان اعتیاد کدامند ؟
درمان اعتیاد یک فرایند پیچیده و طولانی است که نیازمند در نظر گرفتن جنبه‌های مختلف جسمی، روانی و اجتماعی آن میباشد. امروزه روش‌های درمانی متنوعی برای درمان وابستگی به مواد وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
1- درمان دارویی: شامل تجویز داروهایی برای کاهش علائم ترک و کمک به مدیریت ولع مصرف
2- مشاوره و روان‌درمانی: به منظور شناسایی علل روانی اعتیاد و یافتن راه‌حل‌ها
3-گروه‌درمانی: از طریق به اشتراک گذاشتن تجارب سایر بیماران و حمایت‌های روانی
4- بازتوانی و مددکاری اجتماعی: برای بازگشت مجدد به اجتماع، خانواده و شغل
5- درمان سرپایی یا بستری در مراکز تخصصی
انتخاب بهترین روش بستگی به شرایط بیمار، نوع ماده مصرفی و شدت اعتیاد دارد؛ اما معمولاً ترکیبی از روش‌های درمانی، بهترین نتیجه را خواهد داشت.
برسی درمان اعتیاد با دارو
استفاده از دارو در درمان اختلالات مصرف مواد و وابستگی به موادمخدر، یکی از رایج‌ترین رویکردهای درمانی است که میتواند در کنار سایر روش‌های روان‌درمانی و اجتماعی، نتایج مؤثری داشته باشد.
داروهای مورداستفاده در این حوزه با هدف کمک به بیمار برای مهار و کنترل میل شدید و اجبارآور به مصرف مواد، کاهش علائم ناراحت‌کننده و خطرناک ترک، و پیشگیری از عود مجدد اعتیاد تجویز می‌شوند.
رایج‌ترین داروها، نالترکسون و متادون برای درمان وابستگی به مواد افیونی، و داروهای ضدافسردگی و ضد تشنج برای الکل و محرک‌ها هستند. البته انتخاب داروی مناسب بسته به نوع ماده مصرفی و وضعیت بیمار، توسط پزشک صورت می‌گیرد. باید توجه داشت که اثربخشی دارودرمانی در اعتیاد، تنها در ترکیب با سایر درمان‌های روانی-اجتماعی خواهد بود.
تاثیر مشاوره و روان درمانی در درمان اعتیاد
مشاوره و روان‌درمانی یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین رکن‌های درمان اختلالات مصرف مواد و اعتیاد به شمار می‌رود. زیرا اعتیاد یک اختلال رفتاری-روانی پیچیده بوده و در کنار جنبه‌های زیستی و فیزیولوژیک، عوامل روانشناختی زیادی نیز در شکل‌گیری و تداوم آن نقش دارند.
در واقع مشاوره و روان‌درمانی، فرایندی است که طی آن فرد معتاد با کمک متخصص بالینی ماهر، به شناخت و درک عمیق‌تری از الگوهای فکری-رفتاری غلط خود می‌رسد و یاد می‌گیرد تا با جایگزین کردن راه‌حل‌ها و راهبردهای سالم، بر میل اجبارآور خود برای مصرف مواد غلبه کند. این امر، احتمال موفقیت در ترک اعتیاد و جلوگیری از بازگشت مجدد آن را تا حد زیادی افزایش میدهد.
تاثیر گروه درمانی در درمان اعتیاد
گروه‌درمانی یکی از مؤثرترین و کاربردی‌ترین رویکردها در درمان اختلالات مرتبط با مواد و الکل است. زیرا اعتیاد یک بیماری انزواطلب است و فرد معتاد احساس تنهایی، درماندگی و ناامیدی شدیدی دارد.
اما گروه‌درمانی فرصتی فراهم میکند تا افراد بتوانند با سایر افرادی که درگیر مشکل مشابهی هستند، ارتباط برقرار کنند و از تجارب یکدیگر بهره ببرند. هم‌دلی و حمایت اعضای گروه که خود مسیر سخت بهبودی را طی کرده‌اند، میتواند انگیزه و امید فراوانی در فرد ایجاد کند.
علاوه بر این، آموزش مهارت‌های مقابله‌ای و حل مسأله به اعضای گروه نیز از دیگر مزایای گروه‌درمانی به شمار می‌رود که موجب توانمندسازی افراد در مبارزه با وسوسه و پیشگیری از عود میشود.
عوامل موثر در بازتوانی و مددکاری اجتماعی در درمان اعتیاد
بازتوانی و مددکاری اجتماعی یکی دیگر از ارکان مهم در فرایند درمان و بازگشت معتادان به جامعه است. زیرا ترک اعتیاد تنها قدم اول محسوب میشود و پس از آن لازم است تا زمینه‌های لازم برای بازگشت موفقیت‌آمیز و پایدار افراد به جامعه و خانواده فراهم شود.
از جمله مهمترین عواملی که میتواند در موفقیت برنامه‌های بازتوانی نقش داشته باشد میتوان به حمایت‌های اجتماعی و خانوادگی، امکان ادامه تحصیل یا یافتن شغل مناسب، دسترسی به مسکن و امکانات رفاهی لازم، توانمندسازی فردی، آموزش مهارت‌های زندگی، و همچنین پیگیری‌ها و نظارت‌های حمایتی بلندمدت اشاره کرد که همگی می‌توانند در پیشگیری از عود مجدد اعتیاد مؤثر باشند.
درمان سرپایی یا بستری در مراکز تخصصی جهت درمان اعتیاد
بستری شدن در مراکز تخصصی و ترک اعتیاد، یکی از رایج‌ترین روش‌های درمانی برای افراد وابسته به مواد مخدر است. این مراکز مجهز به تیم‌های درمانی متشکل از روان‌پزشک، روانشناس، مددکار اجتماعی، پرستار و مشاور می‌باشند تا بتوانند خدمات جامعی را به بیماران ارائه دهند.
معمولاً دوره‌های بستری کوتاه‌مدت ۴ تا ۶ هفته‌ای برای عبور از مرحله حاد ترک، و دوره‌های بلندمدت چندماهه تا یک ساله، جهت درمان‌های تکمیلی و بازتوانی پیش‌بینی شده است. البته درمان سرپایی نیز در موارد خاصی تجویز میشود.
نظارت شبانه‌روزی، امکان پایش مداوم علائم جسمانی بیماران، دوری از محیط‌های پرخطر و در دسترس بودن خدمات درمانی مورد نیاز، از مهمترین مزایای بستری شدن در مراکز ترک اعتیاد به‌شمار می‌رود که موفقیت درمان را افزایش میدهد.
نقش خانواده و جامعه در درمان مواد مخدر
به اعتیاد بسیار حائز اهمیت است. خانواده با ارائه حمایت روحی، ایجاد فضای پذیرش و ارائه اطلاعات ضروری میتواند به عنوان یک پایه اصلی در مسیر درمان افراد مبتلا به اعتیاد عمل کند. در این راستا، آموزش خانواده در مورد مفاهیم اعتیاد، شناخت علائم، و فرایند درمان اهمیت زیادی دارد.
جامعه نیز با ایجاد فرهنگی که از تبعیض و تشویق بهبود جسمانی و روحی افراد اعتیادزا را ترویج کند، میتواند نقش بسزایی در موفقیت درمان داشته باشد. ایجاد مراکز درمانی و حمایتی، اطلاع‌رسانی جهت جلب حمایت عمومی، و ایجاد فرصت‌های اشتغال برای افراد بهبود یافته از اعتیاد از جمله اقدامات مؤثر در این زمینه هستند.
به طور خلاصه، نقش خانواده و جامعه در درمان اعتیاد بسیار مهم است و ایجاد یک زیرساخت اجتماعی حاکم بر احترام به افراد مبتلا و ایجاد امکانات لازم برای درمان و بازسازی زندگی آنها اساسی به نظر می‌رسد.
روش های مهم سم زدایی بدن فرد معتاد
سم‌زدایی بدن از موارد حائز اهمیت در درمان اعتیاد است.
روش‌های مهم سم‌زدایی بدن فرد معتاد عبارتند از:
آب‌نما و تغذیه سالم: مصرف آب کافی و تغذیه سالم باعث حذف سموم از بدن میشود. مصرف میوه‌ها، سبزیجات، و مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها کمک به از بین بردن سموم و تقویت سیستم ایمنی بدن دارد.
ترکیبات طبیعی مانند چای سبز: چای سبز با دارا بودن آنتی‌اکسیدان‌ها و تأثیر مثبت بر فرایندهای متابولیک، به سم‌زدایی بدن کمک میکند.
ترکیبات گیاهی: برخی گیاهان دارای ویژگی‌های سم‌زدایی بوده و مصرف آنها میتواند به تنظیم فعالیت کلیه و کبد، دو عضو مهم در سم‌زدایی بدن، کمک کند. برخی از گیاهانی مانند گل خرما، گل گاوزبان، و شاه‌تره معروف به میلک تهیه از جمله گزینه‌های ممکن هستند.
ورزش منظم: ورزش منظم باعث تحرک بدن و تعریق شدیدتر میشود که این عوامل به تخلیه سموم از بدن کمک میکنند.
استفاده از سونا یا حمام بخار: گرما به عنوان یک وسیله طبیعی برای افزایش تعریق و خارج کردن سموم از بدن شناخته شده است.
مصرف آب لیموترش: آب لیموترش دارای ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی و سم‌زدایی بوده و میتواند به ترکیبات مضر در بدن مقاومت نماید.
هرچند که این روش‌ها می‌توانند در سم‌زدایی بدن مؤثر باشند، اما همواره توصیه میشود به مشاوره و نظر پزشک یا متخصص در این زمینه توجه کرد تا برنامه‌ای مناسب و مطابق با وضعیت هر فرد تدوین شود.
سخن پایانی
در پایان، لازم است تا به مهمترین نکات این بحران اجتماعی اشاره کنیم. اعتیاد یک واقعیت دردناک است که نه تنها فرد را تحت تأثیر قرار داده، بلکه خانواده و جامعه را نیز به چالش کشانده است. درمان اعتیاد نیاز به تعامل جدی خانواده و حمایت جامعه دارد. برنامه‌ها و سیاست‌های مؤثر در زمینه پیشگیری، درمان، و بازگرداندن فرد به جامعه، اموری است که باید با هماهنگی و همکاری همه اقشار جامعه، به ویژه خانواده، مسئولیت گرفته شود. امیدواریم با توجه به توانمندی‌ها و تصمیم جدی، این مشکل به چالش‌های کمتری تبدیل شده و هر فرد، خانواده، و جامعه به سمت یک زندگی سالم و پویا حرکت کنند.
در عصر حاضر بیشترین مواد مخدر مصرفی از نوع قرص های روان گردان بوده که بیشترین تخریب را بر روی مغز بیمار خواهد گذاشت و این تخریب گریبان شخص بیمار ، خانواده و جامعه را هم خواهد گرفت.
